"Wolfssporen herkennen
Afdrukken van hondenpoten zijn nauwelijks te onderscheiden van afdrukken van wolvenpoten. Bij beiden zijn zowel de voor- als de achterpoten opgebouwd uit vier teenkussens met een voetkussen. Bij de voorpoten is het voetkussen ook daadwerkelijk in de afdruk te zien, omdat de wolf zijn achterpoten minder belast. De wolf heeft grotere voor- als achterpoten. De wolfsvoorvoet meet tussen de 8,5 en 9,5 cm, hoewel er grote verschillen tussen rueen en teefjes kunnen zijn. De voorvoeten van de wolf zijn ca 1 cm langer dan ze breed zijn, en 1 cm langer dan de voeten van de achterpoten. Afdrukken van hondenpoten zijn ronder; even lang als breed.
De geregen gang
Een door wolven vaak gebruikte manier van voortbewegen is middels de "geregen gang" (letterlijke vertaling vanuit het Duits). De wolf zet hierbij zijn achterpoten precies in zijn voorpoten, zodat er een dubbele afdruk ontstaat. Het spoor is een rij op gelijkmate afstand geplaatste pootafdrukken, als een ketting. De afstand tussen de pootafdrukken ligt tussen de 1,10 en 1,50 m.
Deze manier van voortbewegen is meest energiebesparende gang en typisch voor de wolf. Ook de meest gelijkende hondenrassen gebruiken deze manier van lopen vaak, maar de afstand tussen de afdrukken is dan kleiner, en ook de poten zijn kleiner. In losse sneeuw en mul zand lopen honden ook vaak op deze manier.
De schuine gang
Hierbij loopt de wolf met zijn lichaam schuin naar voren. De wolf zet de kleinere achterpoten schuin voor de grotere voorpoten neer. Er ontstaan dus twee afdrukken met gelijke afstand daartussen. De wolf loopt op deze manier sneller als bij de geregen gang, en de afstand tussen de afdrukken zullen dan ook groter zijn.
Deze manier van lopen wordt ook vaak door honden gedaan. Wanneer honden niet meelopen met een auto of een fiets, zal een hondenspoor meer verschillende manieren van lopen hebben. Een wolf loopt langere tijd dezelfde gang.
De galop
Zowel honden als wolven zetten eerst beide voorpoten na elkaar neer, de achterbenen lopen de voorpoten voorbij en worden kort na elkaar neergezet.
Bij een terughoudende galop ontstaan vaak groepen van vier pootafdrukken van zowel de voor- als de achterpoten, waarbij eerst de achterpoten en daarna de voorpoten na elkaar neergezet zijn. De afdruk van de achterpoten is minder diep als van de voorpoten en de afstand tussen de groepjes afdrukken is groter dan bij de volle galop.
In volle galop liggen de afdrukken bijna in een rechte lijn, waarbij de afstand tussen iedere afdruk ongeveer even groot is; deze manier van voortbewegen wordt soms verward met de geregen gang.
Door snelheid van het dier in de galop is de afdruk van de poten vaak gespreider, en zijn de klauwen goed zichtbaar, waardoor het vrijwel onmogelijk is om deze afdrukken van een grote hond te onderscheiden.
De wolf heeft een voorkeur voor de geregen gang; hij doet dit ook over langere afstanden op vaste ondergrond. Honden doen dit veel minder; zij lopen liever in schuine gang of galop, en zij verwisselen nogal eens van gang.
Mogelijke wolfssporen documenteren
Een spoor in geregen gang dat mogelijk door een wolf gemaakt is, moet over langere afstand geanalyseerd worden. De lengteafstand tussen de pootafdrukken moeten minimaal drie maal gemeten worden, en van minstens drie dubbele pootafdrukken de lengte en de breedte.
Documentatie
Een uitgeklapte duimstok van 2 meter langs minimaal drie opeenvolgende dubbelafdrukken leggen en loodrecht van boven fotograferen.
Een dubbelafdruk met een lineaal erlangs loodrecht van boven fotograferen.
Afmetingen tussen twee dubbelafdrukken noteren.
Afmetingen van een dubbelafdruk lengte x breedte.
Uitwerpselen en urinemarkeringen
Uitwerpselen van wolven bevatten haren en vaak grote botresten. Een wolvenkeutel is minstens 2,5 cm dit en vaak langer dan zo’n 20 cm. Wolven poepen vaak op wegen, paden of kruisingen van wegen en met opzet opvallend. Wolven geven zo visueel en op geur aan dat dit territorium bezet is. Is een territorium eenmaal bekend, dan zal men vaak weer nieuwe uitwerpselen op dezelfde plekken vinden.
Het enige verschil met uitwerpselen van de vos is de grootte, en de aanwezige botresten in wolvenuitwerpselen.
Het enige mogelijke verschil met grote honden die wild te eten krijgen, is dat honden vaak buiten de paden poepen.
In de uitwerpselen zitten behalve haren en botten en schalen ook afgestorven darmcellen aanwezig, aan de hand waarvan mogelijk DNA geisoleerd kan worden, en waaraan bepaald kan worden of het om een wolf gaat en om welk individu. Verse uitwerpselen moeten daartoe in alcohol geconserveerd worden.
Uitwerpselen documenteren
Noteer van mogelijke wolfsuitwerpselen de dikte en de lengte en maak een beschrijving van de vindplaats. Maak foto's van het uitwerpsel met een lineaal ernaast, en van de omgeving.
Verzamel het uitwerpsel in een plastic zak met vindplaats, datum en naam van vinder en stuur dit op aan het regionaal wolvenbureau of aan het Wildbiologisch bureau LUPUS in Saksen. Het wildbiologisch Bureau LUPUS verstuurd op aanvraag een formulier met protocol voor documentatie.
(In Nederland zou ik adviseren contact op te nemen met de zoogdiervereniging VZZ:
www.zoogdiervereniging.nl).
Urinemarkeringen zijn van geslachtsrijpe wolven met een territorium.
Teefjes scheiden in de paartijd enige weken lang bloed af, dat in urinemarkeringen en op plekken waar ze gezeten of gelegen heeft zichtbaar is.
Prooiresten
Wolven zijn efficiënte jagers, die hun prooi snel doden, zodat zij zelf verwondingen
van het zich werende dier kunnen voorkomen.
Middelgrote prooidieren zoals het ree, worden snel met één beet in de nek gedood.
Behalve de vier gaten van de hoektanden hebben de dieren geen andere verwondingen. In tegenstelling tot door onervaren honden gedode dieren, die meest veel en zware verwondingen hebben. Een hond schudt zijn prooi heen en weer, waardoor grote uitgescheurde hoektandengaten ontstaan. Weinig honden kunnen zo efficiënt doden als wolven.
Grotere prooien worden ook door wolven van verschillende kanten aangevallen en verwond, voordat de wolf het op de grond kan dwingen om het te doden. Er is dan niet altijd een goed zichtbare nekbeet. De verwondingen zijn wel altijd zwaar en met veel kracht uitgevoerd.
Een wolf verslindt direct grote delen van de prooi, waardoor het niet altijd mogelijk is de preciese jachttechniek waarmee de prooi is gedood vast te stellen.
Honden eten altijd maar weinig, terwijl wolven ook binnen korte tijd grote vleesdelen verslinden.
Wanneer meer wolven een prooi doden, wordt het dier van verschillende kanten op verschillende plekken aangevroten. Wolven openen de buik en/of vreten het vlees van been en schouder. Vaak worden ook delen van de prooi afgescheurd en verstopt. Wanneer de wolven niet gestoord worden, komen ze vaak 's nacht terug en vreten het volledig op. Kleinere prooidieren worden meestal direct volledig opgegeten.
Van grotere prooidieren resteren die Decke, de grote botten en bij herkauwers de inhoud van de pens of de pens zelf.
Het merg van de grote botten van de prooi zeggen iets over de lichamelijke conditie van het dier: bij gezonde sterke dieren is het merg wit/geelachtig en stevig, bij zwakkere of oudere dieren is het rood/bruin en gelatineachtig.
Prooi documenteren
Documenteer de volgende gegevens en vraag een expert de vondst te bevestigen:
- plaats, aantal en zwaarte van de wonden
- plaats, grootte en aantal bijtwonden door de huid
- doorsnee en afstand van de hoektanden van elke kaak
- Opgegeten en ontbrekende delen van het dier.
- de afstand waarover het prooidier versleept is.
- Schets van de plattegrond tot de plek waar het dier is achtergelaten.
Indien mogelijk foto's met duimstok ernaast maken.
Wolven en honden
Wolven zijn de voorouders van onze honden en wolven zien honden vaak als soortgenoten. Omdat honden zich niet gedragen als wolven, kunnen er misverstanden ontstaan die voor de hond dodelijk kan aflopen.
Aan de andere kant kan het ook gebeuren dat wolven en honden met elkaar paren. De nakomelingen hiervan (hybriden) vormen een soortbeschermingsprobleem.
Concurrentie
De meeste honden in wolvengebied zullen nooit een wolf tegenkomen. Honden en wolven communiceren met elkaar via geursporen. Overdag markeren honden hun gebied, welke markeringen ‘s nachts door wolven worden “overschreven”. Zolang honden overdag en wolven ‘s nachts door het gebied rondlopen is er niets aan de hand. Conflicten kunnen voorkomen wanneer honden, los van hun baas in het wolvengebied rondlopen en daar wolven treffen. De wolven zullen de honden als indringers gaan zien en hen willen verjagen.
In Zweden komen bij de elandenjacht jaarlijks zo’n 10 tot 20 van dergelijke ontmoetingen voor, waarbij de hond de wolf opjaagt, en die meestal slecht voor de hond afloopt. Het is niet de wolf die de confrontatie zoekt, een wolf zal een andere wolf of hond in het territorium van een ander altijd voorzichtig benaderen.
In Lausitz is het één maal voorgekomen dat een jachthond een wolvin opjoeg en met beetwonden naar zijn baas terugkeerde en het avontuur helaas niet heeft overleefd.
Wanneer wolven niet opgejaagd worden door honden, of wanneer ze door het lawaai en het geblaf gewaarschuwd worden, hoeft er geen treffen tussen honden en wolven plaats te vinden, zelfs niet bij de jaarlijkse jachtpartijen in Lausitz.
De beste bescherming voor een hond in wolfsgebied is de nabijheid van zijn baas. Wolven zijn alleen geïnteresseerd in hun verwanten, niet in de mens.
Paringspartner
Als er weinig geschikte paringspartners in een gebied zijn, kan het voorkomen dat een in het wild levende wolf paart met een hond. Een wolf paart niet met nabije familie om inteelt te voorkomen. In een kleine populatie kan het voorkomen dat geschikte partners te nauwe familiebanden hebben. Dit kan ook voorkomen als een populatie sterk bejaagd wordt en waarin de sociale structuren steeds verstoord worden.
In Lausitz is het voorgekomen dat de wolvin van Neustad, die zich in het buurtgebied van de roedel van haar ouders gevestigd had, een nest heeft geworpen van 9 hybride welpen. Hiervan hebben 4 de winter van 2003 -2004 overleefd. Om de soort te beschermen is het beter deze hybriden uit de natuur te verwijderen, vooral als het om zo'n kleine populatie gaat als in Lausitz.
Twee van de hybriden van de wolvin van Neustad zijn levend gevangen. De anderen zijn sinds februari 2004 niet meer gezien. Vermoedelijk zijn ze niet meer in leven.
Ook om hybriden van wolven te vangen of af te schieten, is een ontheffing nodig.
Hoe meer wolven vanuit andere gebieden de kans krijgen het Pools-Duitse gebied te benaderen, hoe kleiner de kans op hybridisering van wolven.
Wolven en vee
Zijn wolven in veeteeltgebieden te tolereren?
Wolven komen in relatief dichtbevolkte cultuurlandschappen voor, zoals in Spanje, Italië en Griekenland. Een wolf zal, gelijk ieder roofdier, de kans op een eenvoudige prooi niet voorbij laten gaan. Mensen hebben een hele reeks maatregelen ter beschikking om te voorkomen dat wolven of andere roofdieren zich aan hun vee vergrijpen.
Het vee ‘s nachts op stal zetten, bescherming met schrikdraad of vee waakhonden is zeer effectief tegen aanvallen van grote roofdieren.
In gebieden waar grote roofdieren zijn uitgeroeid of verdwenen is ook de kennis omtrent bescherming tegen grote roofdieren verdwenen.
Waarom zou een wolf vee aanvallen?
Het is niet waar, dat vee vaker slachtoffer wordt van wolven als er minder wild in een gebied voorkomt. Een wolf pakt die buit waar hij het gemakkelijkst aan kan komen. Schapen en geiten die extensief gehouden worden, zijn een gemakkelijke prooi. Paarden en koeien worden veel minder vaak aangevallen, omdat die groter en weerbaarder zijn.
Is de wolf gevaarlijk voor de mens?
Mensen zijn geen prooi voor wolven. Wolven zullen een ontmoeting met mensen proberen te vermijden. Wolven jagen ‘s nachts en tegen schemer. Ze worden zelden of nooit op klaarlichte dag gezien, maar ze wagen zich wel degelijk in door mensen bewoond gebied om te jagen.
Wanneer iemand een wolf ziet die in zijn richting blijft lopen, dan heeft de wolf hem nog niet opgemerkt. Zodra de wolf de mens opmerkt, zal hij zich rustig van hem verwijderen. Wanneer een wolf in uw richting blijft lopen, dan dient u de wolf met luide stem en wilde gebaren wegjagen.
Het wetenschappelijk bestuderen en monitoren van wolven dient er tevens toe wolven op te merken die zich regelmatig in de buurt van een dorp of een boerderij ophouden. Deze wolven moeten opnieuw angst voor mensen krijgen. In het managementplan voor de wolf in Saksen staan criteria wanneer gedrag tegenover mensen en vee als problematisch bestempeld moet worden en welke maatregelen daartegen genomen moeten worden.
Wolven en schapen in Lausitz
Sinds 2002 zijn er in 8 jaar tijd 231 schapen verdwenen of gewond geraakt door wolven of mogelijk door wolven. Tot 2007 steeg het aantal aanvallen door wolven door het toenemen van hun aantal in steeds groter gebied.
Vanaf 2008 nam het aantal aanvallen af, terwijl er toen al 5 roedels in het gebied waren. De oorzaak van deze afname is de voorlichting aan dierhouders plus het vergoeden van de maatregelen die zijn genomen tegen wolvenaanvallen, zoals het aanleggen van schrikdraad.
In gebieden waar (nog) geen wolven voorkomen, en waar nog geen beschermingsmaatregelen getroffen zijn, kunnen dieren gemakkelijk ten prooi vallen aan wolven zodra die het gebied bevolken. Het is dus zeer belangrijk, dat in de omringende gebieden rondom de bekende wolfsgebieden al voorlichting gegeven wordt aan dierhouders, zodat zij al voor de daadwerkelijke komst van de wolven hun maatregelen kunnen nemen of deze direct kan nemen zodra de eerste wolf het gebied binnentrekt.
Er bestaat geen 100% bescherming tegen wolvenaanvallen, maar dierhouders kunnen met weinig inspanning al veel doen om hun dieren te beschermen tegen aanvallen van wolven.
Mogelijke beschermingsmaatregelen
Hekken
In Lausitz worden schapen beschermd door omheiningen met schrikdraad. Wolven zullen niet snel over een hindernis heenspringen; zij zullen proberen er onderdoor te kruipen. Het is dus belangrijk dat een omheining strak en naadloos gespannen wordt en voorzien van voldoende stroom (minstens 2500 Volt).
De omheining moet minimaal uit 5 draden bestaan, waarbij de onderste draad maximaal 20 cm boven de grond loopt. De omheining moet in totaal minimaal 90 cm hoog zijn (in Saksen), maar ervaringen uit andere Europese landen leren, dat een hoogte van 110 cm aanbevolen wordt.
Wolven die erin slagen een niet goed afgestelde omheining weet te passeren, leert ook andere omheiningen te passeren.
Worden de schapen ook ‘s nachts buiten gehouden, zorg er dan voor dat er voldoende ruimte voor de schapen is om weg te rennen binnen de omheining. Nadert er een wolf, dan zullen de schapen in paniek raken, en als ze niet weg kunnen, mogelijk uitbreken.
Hekken zonder stroom
Dit stuk begrijp ik met de beste wil van de wereld niet.
Een extra brede band
Wanneer een wolf geleerd heeft over de omheining te springen, is het aan te bevelen een extra breedband 30 cm boven het schrikdraad te spannen. Op het breedband zelf mag geen stroom staan; het dient alleen als optische barrière. Zodra bekend is dat een wolf geleerd heeft over een draad te springen, wordt men hier via de
regionale media over geïnformeerd.
Kuddewaakhonden
Een van de oudste beschermingsmethoden voor vee is de inzet van kudde-waakhonden. De honden blijven als pup dag en nacht in de kudde zodat ze de schapen als familie gaan beschouwen en hen als dusdanig gaan verdedigen. Goed opgeleide kuddewaakhonden zijn een efficiënte bescherming voor de kudde tegen wolven, lynxen, verwilderde honden, wilde zwijnen en mensen.
Per schapenkudde zijn minimaal twee volwassen kuddewaakhonden nodig, afhankelijk van de grootte van de kudde en van de grootte van ruimte waarin de kudde zich 's nachts bevindt.
In Saksen en in Brandenburg zijn al schapenhouders die met kuddewaakhonden werken. Het zijn honden uit Zwitserland en Frankrijk en ze worden als aanvulling op bescherming binnen schrikdraadomheiningen gebruikt.
Om ervaringen te horen van schapenhouders die gebruik maken van de
honden, kan men contact opnemen met het Contactbureau Wolfsregio Lausitz of met de Saksische/Brandenburgse beamte voor adresgegevens.
Lappenhek
Een tijdelijke verdediging tegen wolvenaanvallen is een omheining met stukken stof. De lappen waaien in de wind en zullen voor de wolf een moeilijk in te schatten hindernis vormen. Dit trucje werkt maar even; als de wolven aan de lappen gewend zijn, zullen zij leren dat ze de omheining veilig kunnen passeren.
In Saksen en Brandenburg kunnen dierhouders de lijnen gratis lenen."